OSA là gì? Hiểm họa và cách phòng ngừa hiệu quả

OSA là gì?

Chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, xảy ra khi đường thở trên bị tắc nghẽn lặp đi lặp lại trong lúc ngủ.

Tình trạng này dẫn đến việc ngưng thở hoàn toàn (apnea) hoặc thở yếu đi (hypopnea) kéo dài ít nhất 10 giây. Kết quả là mức oxy trong máu giảm, giấc ngủ bị gián đoạn và gây buồn ngủ quá mức vào ban ngày.

Nguyên nhân của OSA là do các cơ họng quá thư giãn, làm các mô mềm sụp xuống và chặn đường thở. Mỗi đêm, người mắc OSA có thể gặp hàng trăm lần ngưng thở, khiến giấc ngủ bị chia cắt và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Độ nghiêm trọng của OSA thường được đánh giá qua chỉ số AHI, phân loại từ nhẹ (5-15) đến nặng (trên 30).

Triệu chứng phổ biến OSA

1. Triệu chứng ban đêm

• Ngáy to: Dấu hiệu điển hình, với khoảng 24% nam giới và 9% nữ giới có triệu chứng này, thường được bạn đồng hành phát hiện.
• Ngừng thở lúc ngủ: Các giai đoạn ngừng thở thường đi kèm tiếng thở hổn hển hoặc nghẹt thở, làm gián đoạn giấc ngủ​.
• Giấc ngủ không yên: Khoảng 45% bệnh nhân OSA thường xuyên trở mình hoặc giật mình tỉnh giấc​.
• Dậy nhiều lần trong đêm: Một phần do cảm giác khó chịu hoặc nhu cầu đi tiểu tăng lên vào ban đêm​.
• Thở bằng miệng: Tình trạng phổ biến do tắc nghẽn đường thở, gây khô miệng khi thức dậy​.

2. Triệu chứng buổi sáng

• Buồn ngủ quá mức: Khoảng 45.8% bệnh nhân OSA báo cáo cảm giác mệt mỏi và buồn ngủ vào ban ngày do giấc ngủ bị gián đoạn​.
• Đau đầu buổi sáng: Kết quả từ việc oxy máu giảm trong suốt đêm​.
• Khô miệng hoặc đau họng: Thường gặp ở những người thở miệng trong giấc ngủ​.
• Tâm trạng thất thường: Gồm cáu gắt, trầm cảm nhẹ hoặc lo âu, thường thấy ở các bệnh nhân bị gián đoạn giấc ngủ​.

3. Triệu chứng ban ngày

• Khó tập trung: Do thiếu ngủ, ảnh hưởng đến trí nhớ và khả năng ghi nhớ thông tin.
• Mệt mỏi kéo dài: Giảm năng lượng trong cả ngày làm việc, ảnh hưởng đến chất lượng sống.
• Giảm ham muốn tình dục: Khoảng 20% bệnh nhân nam có triệu chứng giảm hứng thú hoặc rối loạn cương dương​.

Nguyên nhân chính gây ngưng thở khi ngủ

1. Béo phì
   Là yếu tố rủi ro lớn nhất dẫn đến OSA. Lượng mỡ thừa ở vùng cổ và bụng gây áp lực lên đường thở và phổi, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn. Một nghiên cứu cho thấy, tăng 10% cân nặng có thể khiến nguy cơ mắc OSA tăng gấp sáu lần.
2. Di truyền
   Tiền sử gia đình chiếm 25-40% các trường hợp OSA, do cấu trúc di truyền ảnh hưởng đến đường thở hoặc thói quen sống tương tự giữa các thành viên.
3. Lối sống không lành mạnh
   • Uống rượu: Làm giãn cơ cổ họng, tăng nguy cơ xẹp đường thở.
   • Hút thuốc lá: Kích thích viêm đường hô hấp trên.
   • Dùng thuốc an thần: Gây thư giãn cơ quá mức, làm triệu chứng OSA trầm trọng hơn.
4. Tuổi và giới tính
   Người lớn tuổi có nguy cơ cao hơn do cơ cổ họng yếu dần. Đàn ông thường bị ảnh hưởng nhiều hơn phụ nữ, nhưng sau mãn kinh, nguy cơ của phụ nữ tăng đáng kể.
5. Đặc điểm giải phẫu
   Đường thở hẹp, amidan hoặc vòm họng to, vòng cổ lớn (>43 cm ở nam và >41 cm ở nữ) là những yếu tố làm gia tăng nguy cơ OSA.

"OSA là gì" không chỉ là câu hỏi, mà còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc kiểm soát cân nặng, thay đổi lối sống và nhận biết các yếu tố nguy cơ để bảo vệ sức khỏe đường hô hấp của bạn và gia đình.

Hiểm hoạ của OSA nếu không điều trị

OSA (ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn) không chỉ ảnh hưởng giấc ngủ mà còn gây ra nhiều hậu quả sức khỏe nghiêm trọng.

Người bệnh không điều trị đối mặt với nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch, như tăng huyết áp mãn tính do áp lực liên tục lên hệ tim mạch và nguy cơ đột quỵ tăng khoảng 2,5 lần. Sự gián đoạn oxy lặp đi lặp lại trong khi ngủ làm tổn hại chức năng tim và não, dẫn đến nguy cơ suy tim và các biến chứng tim mạch khác.

Về chuyển hóa, OSA làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường loại 2 do kháng insulin trở nên nghiêm trọng hơn bởi sự mất cân bằng hormone khi giấc ngủ bị gián đoạn. Ngoài ra, mối quan hệ hai chiều giữa OSA và béo phì khiến việc giảm cân trở nên khó khăn, tạo thành vòng lặp bệnh lý nguy hiểm.

Không chỉ dừng lại ở thể chất, OSA còn ảnh hưởng lớn đến tinh thần. Người mắc bệnh dễ rơi vào trạng thái suy giảm nhận thức, dẫn đến khó tập trung và hay quên do thiếu ngủ REM – giai đoạn quan trọng cho não bộ.

Thậm chí, nguy cơ mắc các rối loạn như trầm cảm và lo âu tăng đáng kể. Buồn ngủ ban ngày, một hậu quả thường gặp, làm tăng nguy cơ tai nạn giao thông gấp đôi, ảnh hưởng đến sự an toàn và năng suất lao động.

OSA là “kẻ thù thầm lặng” của sức khỏe nếu không được điều trị. Đừng để tình trạng này chi phối cuộc sống. Hãy tìm đến bác sĩ để được hỗ trợ kịp thời, vì một giấc ngủ trọn vẹn là nền tảng của sức khỏe toàn diện.

Làm thế nào để phòng ngừa osa hiệu quả?

Thay đổi lối sống

Để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả hội chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn (OSA), việc thay đổi lối sống là điều cần thiết.

Duy trì cân nặng hợp lý có thể giảm áp lực lên đường thở, bạn nên ăn chế độ cân bằng với rau củ, trái cây và tập trung vào việc giảm cân nếu cần.

Tăng cường vận động thể chất với các bài tập như đi bộ hay bơi lội ít nhất 30 phút mỗi ngày để cải thiện chức năng hô hấp.

Ngoài ra, giảm uống rượu và bỏ thuốc lá sẽ giúp hạn chế sự kích thích và viêm nhiễm đường hô hấp, làm giảm triệu chứng OSA.

Một giấc ngủ đều đặn, với thời gian ngủ và thức dậy cố định mỗi ngày, kết hợp môi trường phòng ngủ yên tĩnh, thoáng mát sẽ giúp nâng cao chất lượng giấc ngủ. Nếu thường xuyên ngủ ngửa, hãy thử ngủ nghiêng bằng cách sử dụng gối hỗ trợ vị trí.

Đặc biệt, nếu được kê toa, bạn cần kiên trì sử dụng máy CPAP để đạt hiệu quả điều trị tối ưu.

Sử dụng các thiết bị hỗ trợ

Máy thở áp lực dương liên tục (CPAP) là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất dành cho bệnh nhân mắc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA).

Máy CPAP hoạt động bằng cách cung cấp luồng không khí áp lực qua mặt nạ, giúp duy trì đường thở thông thoáng trong suốt giấc ngủ. Một nghiên cứu được thực hiện ở Lagos State University Teaching Hospital cho thấy 89,5% bệnh nhân cho biết chất lượng giấc ngủ của họ được cải thiện sau ba tháng điều trị bằng CPAP.
 

Máy Trợ Thở Resmed Airsense 10 AutoSet

Resmed Airsense 10 Autoset

43,000,000 đ

Máy trợ thở ResMed AirSense 10 AutoSet là dòng sản phẩm dùng để điều trị chứng ngáy ngủ và ngưng thở khi ngủ cao cấp nhất của hãng Resmed đến từ Australia được các bác sĩ  khuyên dùng.

Ngoài CPAP, các thiết bị khác như máy BiPAP, máy APAP tự động điều chỉnh áp lực, và thiết bị điều chỉnh hàm dưới (MAD) cũng mang lại hiệu quả điều trị cao. Ví dụ, BiPAP với hai mức áp lực giúp thở dễ dàng hơn, đặc biệt phù hợp với những bệnh nhân có nhu cầu áp lực thở cao hơn.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, trong số 800.000 người mắc OSA, chỉ khoảng 300 bệnh nhân sử dụng máy CPAP, chủ yếu do chi phí cao và hạn chế trong bảo hiểm y tế.

Việc áp dụng đúng thiết bị không chỉ cải thiện giấc ngủ mà còn giảm đáng kể các nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tim mạch và cao huyết áp. Bạn đã sẵn sàng tìm hiểu thêm để lựa chọn thiết bị phù hợp, bảo vệ sức khỏe giấc ngủ của mình chưa?

Đừng để OSA âm thầm ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của bạn. Hãy truy cập S-med để tìm hiểu thêm về các phương pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Bắt đầu chăm sóc giấc ngủ ngay hôm nay cùng S-med!